از نظر قرآن، انسان ها تا روز قیامت فرصت برای تغییر دارند؛ البته فرصت هایی تغییر در برخی از زمان ها کم تر و در برخی زمان ها بیش تر است. انسان همان طوری که در زندگی دنیوی در آغاز آسان تر می تواند تغییر کند؛ یعنی در دوره های کودکی و نوجوانی و جوانی این آمادگی برای تغییر بیش تر است و در میان سالی و کهنسالی این تغییر سخت تر و دشوارتر خواهد بود، هم چنین فرصت تغییر از زمان «الست» تا روز قیامت از چنین تنوعی برخوردار است.

بر اساس آموزه های وحیانی قرآن، انسان در روز «الست» انتخاب کلی خود را انجام داده است. آن گاه در مراتب پایین تر از مقام علم الله تا مقام عین نوری، روحی و نفسی؛ یعنی از زمانی که «سیر نزولی» تا اسفل سافلین را در پیش گرفته ، فرصت داشته تا تغییر کند.

به سخن دیگر، انسان در روز الست با خدا پیمان بسته است که به عهد الست معروف است.(اعراف، آیه 172) انسان وقتی از آن روز که به نظر می رسد اولین ظهور هر شخص انسانی در هستی است، حرکت می کند به مسیر نزولی در می آید، این فرصت را دارد که به تعهدات خود عمل کرده و بدان التزام داشته باشد؛ اما از آن جایی که اراده و اختیار دارد، می تواند انتخاب دیگری نیز داشته باشد. این گونه است که در مراحل پایین تر به ویژه در مرتبه نفسی در عالم مثال نزول، انتخاب زمان، مکان، والدین و مانند آن ، انتخابی داشته باشد که بعدها در عالم ماده و دنیا سرنوشت او را رقم زند. این گونه است که از نظر زمانی و مکانی و امور دیگر به انتخاب خود در جایی قرار می گیرد که او را پست یا بالا می برد. انسان که از احسن تقویم حرکت نزولی خویش را تا اسفل سافلین خاک شروع کرده است(تین، آیات 3 و 4) یک انتخاب داشته است که همان والدین و زمان و مکان اوست و این گونه نیست که بی اختیار در زمان و مکانی و با والدینی باشد. پس فرصت انتخاب هماره بوده است. در دنیا و زمین این فرصت انتخاب همانند فرصت و زمان جوانی است که در حقیقت انتخاب نهایی اصلی او را نیز شکل می بخشد؛ زیرا پس از آن در عالم مثال صعودی و عالم قیامت ، انتخاب او محدود و تغییرات سخت تر و سخت تر خواهد شد.

خداوند به هر شخصی این امکان را می دهد که باز هم با آن که والدین خوبی را انتخاب نکرده و یا مثلا همسر فرعونی شده ، انتخاب دیگری داشته باشد و خود را از فشار وراثت، محیط زیست و زمان برهاند و انتخاب کمالی داشته باشد. این گونه است که فرزندان انسان های کافر و فاجر، مسلمان و مومن می شوند؛ هم چنین همسران انسان های بدکار و کافر و فاجر، مسلمان می شوند و در مقام سرمشق قرار می گیرند.

البته در مقابل نیز ممکن است، کسی که در مراحل بالاتر و عالی تر در مسیر سیر نزولی انتخاب خوبی داشته، در این مرتبه تغییر انتخاب داده و با آن که فرزند و همسر نوح(ع) است، کافر و فاجر شود.(تحریم، آیات 10 تا 12؛ هود، آیه 46)

با آن که با مرگ آدمی در دنیا ، فرصت طلایی تغییر پایان می یابد، با این همه در عالم برزخ صعودی این امکان تغییر در انتخاب وجود دارد و هم چنین در مقیاس بسیار کم تر در آخرت برای کسانی این تغییر با رفتن در کوره فتنه قیامت و دوزخ فراهم است تا خدایی شود و از ناخالصی بیرون آید؛ مگر آن که کفر و شرک انتخاب نهایی او باشد که باید خلود در دوزخ را بپذیرد.(بقره، آیه 162؛ نساء، آیات 48 و  169)

گفتنی است که زندگی انسان در دنیا پس از یک انتخاب اصلی در مراحل و مراتب پیشین از سوی آدمی انجام می گیرد و آن چه در دنیا اتفاق می افتد به انتخابی از پیش از سوی انسان است. در حقیقت مرحله زندگی دنیوی همانند اجرای نمایشنامه ای است که پیش از این مفاد آن انتخاب شده و حتی در برخی از مراحل آن را به نوعی اجرا کرده تا خود را برای اجرای اصلی در دنیا آمده کرده باشیم. این اولین و آخرین اجرای نمایشی است که خودمان انتخاب کرده ایم. البته همان طوری که انسان وقتی می خوابد و بیدار می شود، آن چه در عالم خواب انجام داده از یاد می برد، مراحل پیشین را از یاد می بریم؛ مگر آن که پس از انجام آن را به خاطر می آوریم؛ یعنی همان طوری که رویا عملی را انجام می دهیم و پس از انجام آن در بیداری تازه یادمان می آید که پیش از این چنین کاری را انجام داده ایم.

شاهد بر تکرار آن است که ما در رویا چیزهایی را می بینیم که فردایش یا چند ماه یا حتی چند سال دیگر اتفاق می افتد. اگر آن کار انجام نشده بود چگونه است که ما پیش از آن در رویا می بینیم و از آن اطلاع داریم؟! پس باید گفت که پیش از این همه این امور اتفاق افتاده و ما دوباره آن را بازی می کنیم، با این تفاوت که خداوند فرصت بازسازی و تغییر را با توبه به ما داده است که البته هستند کسانی که انتخاب اولی آنان خوب بوده ولی در مراحل بعدی تغییر می دهند و خراب می کنند چنان که فرزند نوح انجام داده است. از نظر کلامی مساله «بداء» ارتباط تنگاتنگی با این تغییر و انتخاب ما در عوالم هستی دارد.